DIETA ŚRÓDZIEMNOMORSKA

W 1954 roku opublikowano przełomowe badania naukowe (Keys, Adnerson, Grande) porównujące liczbę zgonów z powodu chorób układu krążenia w krajach śródziemnomorskich i w pozostałej części Europy, z naciskiem na porównanie sposobu odżywiania, zwłaszcza tłuszczów, w każdym z krajów. Hipoteza tych badań zakładała, że istotnie niższa śmiertelność z powodu chorób sercowo-naczyniowych w regionie śródziemnomorskim była związana głównie z istotnie odmiennym składem tłuszczowym diety śródziemnomorskiej. W związku z tą hipotezą pojawiło się określenie "dieta śródziemnomorska", charakteryzująca się dużą zawartością zbóż, warzyw, roślin strączkowych i owoców, ryb z oliwą z oliwek jako głównym źródłem tłuszczu. Od tego czasu pojawiło się wiele badań, które pogłębiają koncepcję diety śródziemnomorskiej i jej korzystnego wpływu na organizm człowieka. 

SKŁAD OLIWY Z OLIWEK

97% oleju stanowią trójglicerydy i wolne kwasy tłuszczowe (zwane kwasami). Z tego 60-83% stanowią jednonienasycone kwasy tłuszczowe (kwas oleinowy), 5-22% polinienasycone i 13-20% nasycone kwasy tłuszczowe. Oliwa z oliwek jest więc najbogatszym naturalnym źródłem kwasów mononienasyconych.

Pozostałe 3% to szeroki wachlarz substancji odpowiedzialnych za antyoksydacyjne i organoleptyczne, zwłaszcza walory aromatyczne oleju. Należą do nich: witamina E, której zapotrzebowanie pokrywa normalne spożycie oliwy z oliwek, polifenole i beta karoteny - wszystkie te substancje mają bardzo silne zdolności antyoksydacyjne (polifenole mają również właściwości przeciwzapalne). Należy pamiętać, że podczas procesu rafinacji, który zmienia oliwę z pierwszego tłoczenia w oliwę z nie- pierwszego tłoczenia, większość substancji odpowiedzialnych nie tylko za jej aromat i smak, ale także za właściwości antyoksydacyjne ulega degradacji. Korzystny wpływ na organizm człowieka dotyczy więc większości olejów z pierwszego tłoczenia, chyba że kluczową substancją jest kwas oleinowy, który pozostaje nienaruszony w procesie rafinacji. Udział antyoksydantów w całkowitej objętości oliwy również maleje w zależności od dojrzałości oliwek. Można więc powiedzieć, że oliwy z oliwek z pierwszego tłoczenia uzyskane z wczesnych zbiorów (np. VIDUEÑA ENVERO, LECHÍN, ARBEQUINA) są korzystniejsze dla zdrowia.

Zalecane spożycie tłuszczu nie powinno przekraczać 35%. Spożycie energii przez osobę dorosłą powinno wynosić około 2500 Kcal, z czego tłuszcze powinny stanowić 875 Kcal. Z tego 15-20% tłuszczów jednonienasyconych. czyli ok. 55 g (4-5 łyżek stołowych) oliwy z oliwek dziennie

MIAŻDŻYCA

Dieta jest jednym z czynników wpływających na zwapnienie tętnic. Wysoki udział jednonienasyconych kwasów tłuszczowych przyczynia się do obniżenia poziomu "złego" cholesterolu LDL, zmniejszając nadciśnienie tętnicze, a jednocześnie zwiększa poziom "dobrego" cholesterolu HDL w osoczu i zmniejsza ryzyko zakrzepów.

NADCIŚNIENIE TĘTNICZE

Czynniki ryzyka nadciśnienia to przede wszystkim nadmierne spożycie sodu, alkoholu, tłuszczów nasyconych oraz niedobór wapnia. Natomiast zwiększone spożycie kwasów wielonienasyconych, które są obecne w oliwie z oliwek, choć w mniejszym stopniu niż w tłuszczach zwierzęcych, przyczynia się w szczególności do obniżenia ciśnienia krwi. Idealnym połączeniem w tym przypadku jest spożywanie ryb niebieskich, które są bogate w tłuszcze wielonienasycone. 

CHOROBY PRZEWODU POKARMOWEGO

Oliwa z oliwek wpływa korzystnie na wydzielanie żołądkowe, trzustkowe i żółciowe, zwłaszcza dzięki stymulującemu działaniu kwasu oleinowego, a w szczególności poprawia rozkład tłuszczów. Co więcej, badania epidemiologiczne wykazały, że kraje o wyższym spożyciu oliwy z oliwek charakteryzują się również mniejszą częstością występowania kamieni żółciowych. Dodatkowo regularna dieta z przewagą tłuszczów jednonienasyconych zmniejsza kwasowość żołądka. Ostatnią zaletą oliwy z oliwek w odniesieniu do zaburzeń żołądkowo-jelitowych jest działanie przeciwzapalne oliwy z oliwek z pierwszego tłoczenia, które odnotowano w badaniach naukowych z udziałem pacjentów z chorobami zapalnymi jelit.

CUKRZYCA

Badania epidemiologiczne wykazały, że dieta śródziemnomorska zmniejsza ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2 oraz zmniejsza ryzyko wystąpienia wtórnych powikłań u pacjentów cierpiących na tę chorobę. W szczególności otyłość jest czynnikiem ryzyka cukrzycy, która według danych statystycznych najczęściej związana jest z nadmiernym spożyciem tłuszczów nasyconych. Zaleca się maksymalizację udziału jednonienasyconych kwasów tłuszczowych w tłuszczu ogółem, których najbogatszym naturalnym źródłem jest oliwa z oliwek.  

STRES OKSYDACYJNY I WOLNE RODNIKI

Wolne rodniki to atomy lub grupy atomów z niesparowaną liczbą elektronów. Powstają one naturalnie w wyniku normalnych procesów metabolicznych z jednej strony, a z drugiej pod wpływem czynników zewnętrznych (promieniowanie, palenie tytoniu, substancje chemiczne, zanieczyszczenie powietrza itp). Wolne rodniki są wysoce reaktywne z powodu braku równowagi elektronowej i, jeśli nie są regulowane przez antyoksydanty, uszkadzają lipidy, białka i DNA, powodując szeroki zakres chorób.

Stres oksydacyjny jest spowodowany brakiem równowagi pomiędzy wolnymi rodnikami a antyoksydantami w organizmie. Niska zawartość antyoksydantów nie pozwala na regulację wolnych rodników, a tym samym nie zapobiega ich negatywnemu wpływowi na organizm człowieka. Stres oksydacyjny bierze udział w poważnych chorobach (choroba Parkinsona, niewydolność serca, zawał serca, choroba Alzheimera, zespół przewlekłego zmęczenia itp.)

Antyoksydanty to cząsteczki, które są wystarczająco stabilne, aby przenieść brakujący elektron na wolny rodnik i w ten sposób go zneutralizować. Niektóre antyoksydanty są produktem metabolizmu, inne są przyjmowane w diecie. W przeciwieństwie do olejów rafinowanych, oliwa z oliwek z pierwszego tłoczenia jest bogatym źródłem silnych antyoksydantów. Do najważniejszych antyoksydantów zawartych w oliwie z oliwek należą witaminy E, C, polifenole i beta karoten.

RAK

Pozytywny wpływ oliwy z oliwek na zmniejszenie ryzyka zachorowania na raka jest wciąż mniej zbadany niż wpływ na te choroby. Badania skupiają się w szczególności na niskiej zachorowalności na raka piersi w Hiszpanii, która jest o około 40% niższa niż w USA i krajach północnej Europy, a którą tłumaczy się głównie składem tłuszczowym diety śródziemnomorskiej. Podobne dane pochodzą z porównań zapadalności na raka jajnika, sugerując wpływ diety śródziemnomorskiej na zmniejszenie ryzyka tej choroby, jednak wciąż brakuje wyjaśnienia specyficznego mechanizmu.

OCZEKIWANA DŁUGOŚĆ ŻYCIA

W dużym badaniu obejmującym 13 000 osób w 7 krajach europejskich, dotyczącym korelacji między dietą a chorobami układu krążenia, stwierdzono powiązanie między długotrwałym zwiększonym spożyciem jednonienasyconych kwasów tłuszczowych a długością życia.